Eğitim Planı: “Parça-Bütün İlişkisini Kurar”
1. Beceri Tanıtma Evresi
Hedef Davranış:
Öğrenci, bir resimde eksik bırakılan parçayı bulabilir, yarısı gösterilen bir nesnenin bütününü tahmin edebilir ve bir nesnenin parçalarını birleştirerek bütünü oluşturabilir. Bu beceri, çocuğun görsel algısını, dikkatini, analitik düşünme yetisini ve mantıksal çıkarım yapabilme becerisini geliştirmesine katkı sağlar.
Ulaşmak İstediğimiz Hedef Davranışlar:
- Bir resimde eksik bırakılan parçayı bulur.
- Yarısı gösterilen bir nesne resmindeki nesnenin bütününü tahmin eder.
- Bütünü verilen nesne resmine ait parçaları bulur.
- Bir nesne resminin parçalarını birleştirerek bütünü oluşturur.
- Bir eylem ve olay resminin parçalarını birleştirerek bütünü oluşturur.
- Kâğıt ya da tahta yapbozlar yapar.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri:
- Doğrudan Öğretim Yöntemi: Öğrenciye adım adım, yönlendirmelerle parça-bütün ilişkisini kurma becerisi öğretilir.
- Alıştırmayı Artırma Yöntemi: Çocuk, farklı görseller ve nesneler üzerinde tekrar yaparak becerisini pekiştirir.
Kullanılabilecek Materyaller ve Araçlar:
- Yapbozlar (2-4 parçalı başlangıç seviyesi yapbozlar)
- Eksik parçalı nesne resimleri
- Günlük hayatta kullanılan nesnelerin parça-bütün ilişkisini gösteren görseller
- Olay kartları (resimli hikâye kartları)
- Bilgisayar veya tablet (dijital yapboz uygulamaları için)
2. Uygulama Evresi
Okul Ortamında Uygulanacak Yöntemler
1. Eksik Parçayı Tamamlama Çalışmaları:
- Öğrencinin önüne bir nesne veya olay resmi konur.
- Eksik parça bir kutu içerisinde diğer parçalarla birlikte sunulur.
- Öğrenciden eksik olan parçayı bulup yerine yerleştirmesi istenir.
Örnek: “Bu resimde eksik olan parçayı bul ve yerine yerleştir.”
2. Nesnenin Bütününü Tahmin Etme Çalışmaları:
- Öğrenciye sadece yarısı gösterilen bir nesne resmi verilir.
- Öğrenciden, nesnenin tamamının ne olabileceğini tahmin etmesi istenir.
Örnek: “Bu resmin sadece yarısını görebiliyorsun. Sence bu nesne nedir?”
3. Parçaları Bütüne Tamamlama Çalışmaları:
- Öğrenciye bir bütün nesne resmi verilir.
- Ayrı parçalar arasından, bütüne uygun olanı bulması istenir.
Örnek: “Bu resmin hangi parçası eksik? Doğru olanı seç ve yerine koy.”
4. Yapboz Tamamlama Çalışmaları:
- Öğrenciye basit 2-3 parçalı yapbozlar verilir.
- Daha sonra 4-5 parçalı yapbozlara geçilerek seviyeye uygun şekilde artırılır.
Örnek: “Bu yapbozu tamamla ve resmi oluştur.”
5. Olay Resimlerini Birleştirme Çalışmaları:
- Öğrenciye sırayla dizilmesi gereken olay resimleri verilir.
- Doğru sıralamayı yaparak hikâyeyi tamamlaması istenir.
Örnek: “Bu resimler bir olay anlatıyor. Doğru sıraya koyarak hikâyeyi tamamla.”
6. Grup Çalışmaları ile Parça-Bütün İlişkisi Öğretme:
- Sınıf içinde öğrenciler bir yapbozu takım olarak tamamlar.
- Gruplar halinde çalışarak parça-bütün ilişkisini kurma becerisi desteklenir.
Örnek: “Bu yapbozu arkadaşlarınla tamamla ve hangi parçaların eksik olduğunu bul.”
Ev Ortamında Ebeveynlerin Uygulayabileceği Yöntemler
1. Günlük Hayatta Parça-Bütün Çalışmaları:
- Çocuk, evde günlük kullanılan nesnelerle parça-bütün ilişkisini kurar.
- Örneğin, bir çaydanlık kapağı eksik gösterilir ve çocuktan hangi parçanın tamamlayıcı olduğunu bulması istenir.
Örnek: “Bu çaydanlığın bir parçası eksik. Eksik olanı bul ve tamamla.”
2. Oyuncak ve Yapboz Çalışmaları:
- Çocuk, evde basit yapbozlarla çalışır ve aşamalı olarak daha zor yapbozlara geçiş yapar.
Örnek: “Bu 3 parçalı yapbozu tamamla ve resmi oluştur.”
3. Kitap ve Resimlerle Uygulama:
- Çocuk, eksik bırakılmış bir resimde hangi parçanın eksik olduğunu söylemeye teşvik edilir.
- Örneğin, bir kitabın kapağındaki bir karakterin eksik olduğu gösterilir ve çocuktan eksik olanı tahmin etmesi istenir.
Örnek: “Bu resimde bir şey eksik. Neyi tamamlamamız gerekiyor?”
4. Mutfakta Parça-Bütün Çalışmaları:
- Çocuk, yemek yaparken malzemeleri bütün ve parçalı halleriyle tanır.
- Örneğin, bir muzun yarısı gösterilir ve çocuktan tamamını düşünmesi istenir.
Örnek: “Bu muzun yarısını görebiliyorsun. Sence bu muzun tamamı nasıl görünmeli?”
5. Doğada Parça-Bütün Uygulamaları:
- Parkta veya bahçede yarım bir yaprak, yarım bir taş gibi nesneler bulunarak çocuktan tamamını tahmin etmesi istenir.
Örnek: “Bu yaprak eksik. Sence tamamı nasıl olmalı?”
6. Aile ile Eğlenceli Parça-Bütün Oyunları:
- Aile üyeleri, çocukla birlikte bir resmin parçalarını tamamlayarak oyun oynar.
- Çocuk, eksik bir şekli tamamlamaya teşvik edilir.
Örnek: “Şimdi birlikte bu resmin eksik parçasını bulalım ve tamamlayalım.”
Bu evre, çocuğun parça-bütün ilişkisini kavrayarak günlük yaşamda da kullanmasını sağlayacak ve öğrenmeyi kalıcı hale getirecektir. Eğitim sürecinde öğretmen ve ebeveyn iş birliği içinde olmalıdır.
3. Pekiştirme Evresi
Bu evrede, çocuğun parça-bütün ilişkisini anlama becerisini güçlendirmek için çeşitli uygulamalar yapılacaktır. Çocuğun görsel algısını geliştirmek ve dikkat süresini artırmak için çalışmalar sık tekrarlarla desteklenecektir.
Okul Ortamında Pekiştirme Çalışmaları
1. Günlük Yapboz Çalışmaları:
- Öğrenci, her gün sınıfta belirli bir süre yapboz tamamlama etkinliği yapar.
- Başlangıçta 2-3 parçalı basit yapbozlarla çalışılır, aşamalı olarak 4-5 parçalı yapbozlara geçilir.
Örnek: “Bu parçaları birleştirerek resmi tamamla. Yapbozun tüm parçalarını yerine koyduğunda resim ne olacak?”
2. Eksik Parçayı Tamamlama Etkinliği:
- Öğrenciye bir nesnenin eksik bir parçası gösterilir.
- Öğrenciden eksik olan parçayı bulup yerine koyması istenir.
- Tahta üzerinde büyük resimler kullanılarak öğrencinin katılımı artırılır.
Örnek: “Bu balığın kuyruğu eksik. Hangi parça kuyruğa ait olabilir?”
3. Görsel Hafıza Geliştirme Çalışmaları:
- Öğrenciye bir bütün nesne gösterilir, ardından resmin bir kısmı örtülür.
- Çocuktan hatırladığı şekli tamamlaması istenir.
Örnek: “Az önce gördüğün nesne tamamlanmıştı. Şimdi eksik olan yeri tamamlayabilir misin?”
4. Hikâye Sıralama Çalışmaları:
- Öğrenciye üç veya dört parçalı hikâye resimleri verilir.
- Resimleri sıralayarak olayın nasıl geliştiğini tamamlaması istenir.
Örnek: “Bu resimlerin bir hikâyesi var. Hangisi ilk, hangisi ikinci olmalı?”
5. Grup Çalışmaları ile Parça-Bütün Uygulamaları:
- Öğrenciler gruplara ayrılır ve birlikte büyük bir yapbozu tamamlamaları sağlanır.
- Bu çalışma, hem iş birliği hem de bilişsel becerilerin gelişimini destekler.
Örnek: “Arkadaşlarınla birlikte çalışarak bu büyük resmi tamamlayın. Eksik parçaları birlikte bulun.”
Ev Ortamında Pekiştirme Çalışmaları
1. Günlük Eşyalar ile Parça-Bütün Çalışmaları:
- Evdeki günlük eşyalar kullanılarak çocuktan eksik olan parçayı bulması istenir.
- Örneğin, bir masanın üzerine kaşıksız bir çatal-bıçak takımı koyulur ve çocuktan eksik olanı söylemesi istenir.
Örnek: “Burada bir şey eksik. Ne eksik olduğunu bulabilir misin?”
2. Kitap ve Resimler ile Çalışma:
- Çocuğa eksik parçalı hikâye kitapları verilir ve tamamlaması istenir.
- Eksik bir karakter veya olay hakkında konuşularak farkındalık artırılır.
Örnek: “Bu hikâyede eksik bir sahne var. Sence ne eksik olabilir?”
3. Yapboz Oyunları ile Destekleme:
- Çocuk, evde basit yapbozlar tamamlayarak becerisini geliştirmeye devam eder.
- Zamanla daha fazla parçalı yapbozlarla çalışma yaparak zorluk seviyesi artırılır.
Örnek: “Bugün 3 parçalı bir yapboz yapalım. Sonra daha zor bir yapboza geçeceğiz.”
4. Mutfakta Parça-Bütün Uygulamaları:
- Çocuk, mutfakta sebzeleri veya meyveleri bütün ve parçalı halleriyle tanır.
- Örneğin, bir elma ikiye kesilir ve çocuktan diğer yarısını eşleştirmesi istenir.
Örnek: “Bu elmanın yarısı burada. Diğer yarısını bulabilir misin?”
5. Park ve Dış Mekânda Parça-Bütün Çalışmaları:
- Çocuk, doğadaki nesneleri inceleyerek bütün-parça ilişkisini anlamaya çalışır.
- Örneğin, yarısı kopmuş bir yaprak bulunur ve tamamının nasıl görünmesi gerektiği sorulur.
Örnek: “Bu yaprak eksik. Sence tamamı nasıl görünmeliydi?”
6. Aile ile Birlikte Parça Tamamlama Oyunları:
- Aile bireyleri sırayla bir resim veya nesne eksiltir ve çocuktan eksik olanı bulmasını ister.
Örnek: “Şimdi birlikte bir resim tamamlayalım. Eksik olan parçayı bulup yerine koyalım.”
Bu evre, çocuğun becerisini pekiştirerek parça-bütün ilişkisini günlük hayatta kullanmasını sağlayacaktır.
4. Genelleme Evresi
Bu evrede, çocuğun öğrendiği beceriyi farklı ortamlarda ve materyallerle kullanabilmesi sağlanacaktır.
Okul Ortamında Genelleme Çalışmaları
1. Farklı Derslerde Kullanım:
- Matematik dersinde: Sayılar veya geometrik şekillerin eksik kısımlarını tamamlama etkinlikleri yapılır.
- Fen bilimleri dersinde: Doğa olaylarının sırasını tamamlamaya yönelik çalışmalar yapılır.
- Türkçe dersinde: Eksik harfleri veya kelimeleri tamamlama etkinlikleri düzenlenir.
Örnek: “Bu sayı dizisinde bir eksiklik var. Hangi sayı gelmeli?”
2. Farklı Öğretmenlerle Çalışma:
- Çocuk, yalnızca sınıf öğretmeniyle değil, rehber öğretmen ve özel eğitim öğretmeni ile de çalışarak becerisini farklı kişilerle pekiştirebilir.
Örnek: “Bu hikâyede eksik bir sahne var. Öğretmeninle birlikte eksik olan bölümü tamamla.”
3. Gerçek Hayatta Parça-Bütün Uygulamaları:
- Çocuk, gerçek nesnelerle parça-bütün ilişkisini öğrenir.
- Örneğin, bir bisikletin eksik parçaları gösterilir ve çocuktan tamamlaması istenir.
Örnek: “Bu bisiklette bir parça eksik. Sence ne olabilir?”
Ev Ortamında Genelleme Çalışmaları
1. Günlük Yaşamda Farklı Mekânlarda Kullanma:
- Çocuk, markette eksik olan bir ürünün tamamını bulmaya çalışır.
- Evde tamamlanması gereken bir görevde eksik olanı belirler.
Örnek: “Bu alışveriş listesindeki bir şey eksik. Ne olduğunu tahmin edebilir misin?”
2. Aile ile Günlük Konuşmalar:
- Çocuk, eksik gördüğü nesneleri sözel olarak ifade etmeye teşvik edilir.
- Eksik nesnelerin farkına varması için ipuçları verilir.
Örnek: “Bu masada herkesin tabağı var mı? Eksik olan bir şey var mı?”
3. Farklı Materyaller ile Çalışma:
- Çocuk, sadece yapbozlar ile değil, günlük nesnelerle de çalıştırılır.
- Eksik parçalı oyuncaklarla çalışarak tamamlamalar yaptırılır.
Örnek: “Bu oyuncakta bir parça eksik. Hangi parça tamamlayıcı olabilir?”
4. Günlük Hayatta Kullanım:
- Çocuk, zaman içinde eksik olan şeyleri fark etmeye teşvik edilir.
- Örneğin, kıyafetlerini giyerken eksik olan bir parçayı belirlemesi sağlanır.
Örnek: “Bugün çorabının teki eksik. Eksik olanı bulabilir misin?”
Bu süreç, çocuğun öğrendiği bilgiyi unutmasını önleyecek ve günlük hayatta kullanmasını sağlayacaktır.
Sonuç
Parça-bütün ilişkisini kurma becerisi, zihinsel yetersizliği olan bireylerin dikkat, görsel algı ve problem çözme yetilerini geliştiren önemli bir beceridir. Bu beceri kazanıldığında çocuk, çevresindeki nesneleri daha bilinçli bir şekilde tanımlayabilir ve günlük yaşamda karşılaştığı nesneleri tamamlamayı öğrenebilir. Öğretim süreci düzenli olarak uygulandığında, çocuğun öğrenme süreci desteklenmiş olur ve öğrendiği bilgi kalıcı hale gelir.