Hedef: Sohbeti Genişletir
1. Beceri Tanıtma Evresi
Hedefin Tanımı ve Önemi: Bu hedef, dil ve konuşma bozukluğu olan çocuğun sohbet sırasında etkin bir şekilde iletişim kurma becerisini geliştirmeyi amaçlar. Sohbeti genişletmek, çocuğun sosyal becerilerini artırarak kendini ifade etme yeteneğini geliştirir, akranları ve yetişkinlerle daha anlamlı ilişkiler kurmasına olanak tanır. Bu beceriyi kazanması:
- Düşüncelerini ve hislerini paylaşmasını,
- Sosyal kabul görmesini,
- Kendine güveninin artmasını sağlar.
Ulaşmak İstediğimiz Hedef Davranışlar:
- Grupla sohbette söz alır.
- Sohbet sırasında anlatılanları anlamadığında açıklama ister.
- Sohbet sırasında açıklama ve gerekçelendirme yapar.
- Dinleyicinin anlama durumuna göre anlattıklarını uyarlayarak ifade eder.
- Sohbet ettiği kişiye uygun bir dil kullanır.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri:
- Doğal Dil Öğretimi: Çocuğun doğal ortamlarda dil ve iletişim becerilerini geliştirmesi için konuşma fırsatları sunar.
- Hibrit Yöntem: Yapılandırılmış ve doğal dil ortamlarının bir arada kullanılması ile iletişim becerilerini destekler.
- Model Olma: Terapist veya öğretmen tarafından doğru sohbet davranışlarının gösterilmesi.
- Anlık Geri Bildirim: Çocuğun sohbet sırasında yaptığı hataları düzeltme ve olumlu davranışları pekiştirme.
Örnek Materyaller:
- Konuşma kartları (örneğin, “Bugün en çok ne hoşuna gitti?” soruları).
- Grup oyunları için hikaye materyalleri.
- Görsel destekler (emoji yüzleri veya resim kartları).
2. Uygulama Evresi
Okulda Uygulanabilecek Çalışma Yöntemleri:
- Küçük Grup Etkinlikleri:
- Öğretmen, sınıf düzenini koruyarak çocuğu gruplar halinde diğer çocuklarla etkileşime geçirebilir.
- Örnek: Çocukların sırayla söz alarak bir hikayeye devam ettirdiği bir etkinlik düzenlenir.
- Yönerge: “Hikayemize devam etmek için sırayla herkes bir cümle eklesin.”
- Role-Play (Rol Yapma):
- Çocuk, belirli bir karakter rolünü üstlenerek konuşma becerilerini deneyimleyebilir.
- Örnek: Bir restoranda garson ve müşteri arasındaki diyaloglar üzerine çalışılır.
- Modelleme:
- Öğretmen, doğru bir şekilde söz almayı veya açıklama yapmayı bir örnekle gösterir ve ardından çocuğun aynı davranışı tekrarlamasını ister.
- Örnek: “Bir konuda fikrini açıklamak için önce şöyle diyebiliriz: ‘Bu konuda fikrim şu…'”
Ebeveynlerin Evde Uygulayabileceği Çalışma Yöntemleri:
- Günlük Sohbetler:
- Çocuğunuzla her gün belirli bir süre sohbet edin. “Bugün ne yaptın?” veya “Arkadaşlarınla neler konuştun?” gibi açık uçlu sorular sorun.
- Çocuğa gerekçelendirme yapması için teşvik edici sorular sorulur. Örnek: “Neden böyle düşündün?”
- Oyunlarla Pratik:
- Hikaye tamamlama oyunları oynayın. Örnek: “Bir gün bir çocuk ormana girdi ve…” şeklinde başlayarak çocuğun devam etmesini isteyin.
- Oyun sırasında çocuğa farklı roller vererek konuşmasını sağlayın.
- Video İzleme ve Tartışma:
- Çocukla birlikte bir çizgi film veya kısa video izleyip ardından karakterlerin ne söylediği veya neden söylediği hakkında konuşun.
- Örnek: “Sence bu karakter neden böyle söyledi? Başka nasıl söyleyebilirdi?”
3. Pekiştirme Evresi
Okulda Uygulanabilecek Çalışma Yöntemleri:
- Düzenli Tekrar ve Pekiştirme Çalışmaları:
- Günün belirli bir saatinde sınıfta sohbet grupları oluşturulur. Çocuk, bu gruplarda belirli bir süre söz alır ve görüşlerini paylaşır.
- Örnek: Haftanın konusu belirlenir (örneğin, “Tatilde ne yaptık?”) ve her öğrenci sırayla konuşur.
- Ödül Sistemi:
- Çocuk, sohbet sırasında başarılı davranışlar sergilediğinde ödüllendirilir. Örneğin, doğru bir şekilde söz aldığında öğretmen bir yıldız verir ve sonunda bir küçük ödülle pekiştirir.
- Geri Bildirim Turu:
- Sohbet etkinliği bittikten sonra öğretmen, çocuğa güçlü yönlerini ve geliştirilmesi gereken alanları hakkında anında geri bildirim verir.
- Örnek: “Bugün söz alırken çok dikkatliydin, harika! Ancak, konuşmanı biraz daha net ifade edebilirsin.”
Ebeveynlerin Evde Uygulayabileceği Çalışma Yöntemleri:
- Sosyal Ortamların Kullanımı:
- Çocuk, akraba veya arkadaş gruplarıyla düzenlenen etkinliklerde aktif katılım göstermesi için teşvik edilir.
- Örnek: Aile yemeklerinde çocuğa belirli bir konu hakkında konuşma fırsatı verilerek sohbeti genişletmesi sağlanır.
- Günlük Hayatta Gözlem ve Pekiştirme:
- Ebeveynler, çocuğun günlük yaşamda karşılaştığı kişilerle daha fazla sohbet etmesini teşvik eder. Örneğin, markette kasiyere teşekkür etmesi veya bir soruyu açıklaması istenir.
- Örnek: “Market görevlisine ‘Bu meyve ne kadar?’ diye sorabilirsin.”
- Evde Hikaye Anlatımı:
- Aile bireyleriyle birlikte hikayeler oluşturulur ve çocuğun hikaye sırasında aktif katılımı sağlanır.
- Örnek: “Bu hikayede kahramanımız sence ne yapmalı? Hadi birlikte karar verelim.”
4. Genelleme Evresi
Okulda Uygulanabilecek Çalışma Yöntemleri:
- Çeşitli Ortamlarda Pratik:
- Çocuğun sadece sınıf ortamında değil, farklı okul etkinliklerinde (örneğin, tiyatro kulübü, sınıf dışı grup projeleri) konuşma fırsatı bulması sağlanır.
- Örnek: Okul bahçesinde oynanan bir grup oyununda çocuğa liderlik görevi verilerek konuşmayı yönlendirmesi istenir.
- Dönem Sonu Sunumları:
- Çocuk, dönem sonunda bir sınıf arkadaşına veya öğretmene kısa bir sunum yapar. Bu, özgüven kazanmasına ve dil becerilerini genelleştirmesine yardımcı olur.
- Örnek: “Bugün öğrendiğimiz konuyu sen bize anlatabilir misin?”
Ebeveynlerin Evde Uygulayabileceği Çalışma Yöntemleri:
- Gerçek Hayatta Kullanım:
- Çocuk, aile bireyleri dışındaki kişilerle sohbet etmeye teşvik edilir (örneğin, komşular, arkadaşlar).
- Örnek: Komşu ziyaretinde çocuğa sohbet başlatma görevi verilir. “Bugün hava çok güzel, değil mi?” gibi bir başlangıç önerilir.
- Kendi Hikayesini Anlatma:
- Çocuk, günlük hayatında yaşadığı bir olayı hikaye formatında anlatır. Bu hikaye daha sonra yazıya dökülerek çocuğun dil becerilerinin yazıya yansıması da gözlemlenir.
- Dış Mekan Aktiviteleri:
- Park, müze veya kütüphane gibi yerlerde çocuğun etrafındaki kişilerle etkileşime geçmesi teşvik edilir.
- Örnek: Parkta bir diğer çocukla oyuna başlama girişimi için rehberlik edilir.
Genel Sonuç
Bu dört aşamalı plan, çocuğun sohbet sırasında etkin bir şekilde iletişim kurma becerisini geliştirirken, sosyal ilişkilerini güçlendirmeyi ve kendine güven kazanmasını amaçlar. Süreç boyunca doğal ve hibrit yöntemlerin kullanılması, çocuğun bu beceriyi sadece belirli ortamlarda değil, yaşamın her alanında genelleştirmesine olanak sağlar. Ebeveyn ve öğretmen iş birliği, çocuğun bu beceriyi kazanmasında temel bir rol oynar. Bu planın kararlılıkla uygulanması, çocuğun dil ve konuşma gelişimine önemli katkılar sağlayacaktır.
