Hedef: İfadelerinde Yapım Eklerini Kullanır

1. Evre: Beceri Tanıtma Evresi

Bu evrede çocuğun, kök sözcüklere yapım ekleri ekleyerek yeni sözcükler türetmesi ve bunları ifadelerinde kullanması sağlanır. Yapım eklerinin doğru şekilde kullanılması, çocuğun sözcük dağarcığını genişletir ve dil becerilerini geliştirir.

Bu beceriyi kazanması halinde:

  • Yeni sözcükler türetme ve kullanma becerisi gelişir.
  • Düşüncelerini ve ifadelerini daha zengin bir dil kullanarak ifade eder.
  • Farklı bağlamlarda daha uygun ve etkili sözcükler seçer.

Ulaşmak istediğimiz hedef davranışlar:

  1. Kök sözcüklere yapım ekleri ekleyerek yeni sözcükler türetir (örneğin, “yaz-mak” → “yazıcı”).
  2. Yapım ekleriyle türetilmiş sözcükleri ifadelerinde doğru şekilde kullanır (örneğin, “Kitapçıdan kitap aldım”).
  3. Yapım eklerinin anlamını ve işlevini anlar (örneğin, “-cı, -lık” gibi eklerin işlevini).
  4. Yeni türettiği sözcükleri anlamlı cümlelerde kullanır.

Kullanılabilecek öğretim yöntemleri:

  • Modelleme ve rehberlik.
  • Görsel destek ve yapılandırılmış çalışmalar.
  • Oyun temelli dil çalışmaları.

Örnek Materyal ve Yönergeler:

  • Materyal: Kelime kartları, resimler, günlük nesne listeleri.
  • Yönerge: “Bu bir kitap. Şimdi ‘kitapçı’ diyelim. Kitapçı, kitap satan kişi demektir.”

2. Evre: Uygulama Evresi

Bu evrede çocuk, yapım eklerini kullanarak yeni sözcükler türetmeyi ve bunları ifadelerinde kullanmayı aktif bir şekilde uygular.

Okulda Öğretmen Tarafından:

  1. Yapım Ekleriyle Çalışma:
    • Çocuk, belirli kök sözcüklere uygun yapım eklerini ekler ve yeni kelimeler türetir.
    • Örnek Aktivite: “Kök sözcüğümüz ‘oyun’. Şimdi buna ‘-cu’ ekini ekleyelim: ‘Oyuncu’. Oyuncu, oyun oynayan kişi demektir.”
  2. Resimli Kartlarla Çalışma:
    • Çocuk, resimler üzerinde gördüğü nesnelerle ilgili yeni sözcükler türetir.
    • Örnek Yönerge: “Bu bir resim. Resim çizen kişiye ne deriz? ‘Ressam’ diyebiliriz.”

Evde Ebeveynler Tarafından:

  1. Günlük Nesnelerle Çalışma:
    • Çocuk, evdeki nesneler üzerinden yapım ekleriyle yeni sözcükler türetir.
    • Ebeveyn Yönergesi: “Bu bir masa. Masadan bir meslek ismi türetelim: ‘Marangoz’. Marangoz, masa yapan kişidir.”
  2. Yapım Ekleriyle Hikaye Oluşturma:
    • Çocuk, ebeveyniyle bir hikaye oluşturarak yeni türetilmiş sözcükler kullanır.
    • Örnek Aktivite: “Bir hikaye anlatalım. ‘Bir öğretmen vardı. Öğretmen sınıfını çok seviyordu.'”

3. Evre: Pekiştirme Evresi

Bu evrede çocuk, yapım eklerini düzenli ve doğal bir şekilde ifadelerinde kullanmayı öğrenir.

Okulda Öğretmen Tarafından:

  1. Hikaye Anlatma Çalışmaları:
    • Çocuk, yapım ekleriyle türetilmiş sözcükler kullanarak bir hikaye anlatır.
    • Örnek Aktivite: “Bir gün bir fırıncı çok güzel ekmekler yaptı. Fırıncı’nın hikayesini anlatabilir misin?”
  2. Grup Çalışmalarında Kullanım:
    • Çocuk, grup etkinliklerinde yapım ekleriyle türetilmiş sözcükleri kullanır.
    • Örnek Yönerge: “Bir meslek seçin ve o mesleği yapan kişiyle ilgili bir cümle kurun. Örneğin, ‘Ressam resim çizer.'”

Evde Ebeveynler Tarafından:

  1. Aile Sohbetlerinde Kullanım:
    • Çocuk, aile bireyleriyle konuşurken yapım ekleriyle türetilmiş sözcükler kullanmaya teşvik edilir.
    • Ebeveyn Yönergesi: “Bugün kitapçıda neler gördüğünü anlat.”
  2. Nesneleri ve Meslekleri Tanıtma:
    • Çocuk, günlük yaşamda meslekler veya nesnelerle ilgili yeni sözcükler türetir.
    • Örnek Aktivite: “Bu bir taş. Taşlardan ev yapan kişiye ne denir? ‘Duvarcı’ diyebiliriz.”

4. Evre: Genelleme Evresi

Bu evrede çocuk, yapım eklerini doğru yer ve sırada kullanmayı farklı kişiler, ortamlar ve durumlarda doğal bir şekilde öğrenir ve uygular.

Okulda Öğretmen Tarafından:

  1. Farklı Konularda Kullanım:
    • Çocuk, çeşitli derslerde yapım eklerini kullanarak yeni sözcükler türetir.
    • Örnek Aktivite: “Hayvanları inceleyelim. Bir kuş yuvası yapan kişiye ne denir? ‘Yuvarcı’ diyebiliriz.”
  2. Yazılı ve Sözlü Etkinliklerde Kullanım:
    • Çocuk, yazılı ve sözlü cümlelerde yapım eklerini doğru şekilde kullanır.
    • Örnek Yönerge: “Bir cümle yazalım: ‘Çiftçi tarlasında çalışıyor.'”

Evde Ebeveynler Tarafından:

  1. Günlük Hayatta Kullanım:
    • Çocuk, günlük yaşamda gördüğü nesnelerle veya kişilerle ilgili yeni sözcükler türetir.
    • Ebeveyn Yönergesi: “Bugün bir doktor gördük. Doktor kelimesine hangi yapım ekini ekleyebilirsin?”
  2. Toplum İçinde Kullanım:
    • Çocuk, toplum içinde yapım ekleriyle türetilmiş sözcükler kullanır.
    • Örnek Aktivite: “Markette çalışan kişiye ne deriz? ‘Kasap, manav, satıcı’ gibi sözcükler kullanabiliriz.”

Genel Sonuç

Bu planın sonunda çocuk, yapım eklerini doğru yer ve sırada kullanmayı öğrenir ve bu beceriyi doğal bir şekilde ifadelerinde uygular. Yapım eklerini doğru kullanmak, çocuğun sözcük dağarcığını genişletir, dil bilgisi becerilerini güçlendirir ve daha karmaşık ifadeler oluşturmasına yardımcı olur. Düzenli uygulama ve rehberlik sayesinde bu beceri kalıcı hale gelir ve günlük yaşamda farklı bağlamlarda uygulanabilir. Hem öğretmen hem de ebeveynlerin desteği, bu sürecin kritik bir parçasıdır.